Ο συγγραφέας από το Λουξεμβούργο, Φράνσις Κιρπς, γνωρίζοντας προφανώς καλά τι σημαίνει ο όρος “μετάλλαξη” στην επιστήμη της Βιολογίας, δεν επέλεξε τυχαία να τιτλοφορήσει με τον όρο αυτόν, την συλλογή διηγημάτων του που εκδόθηκε το 2019 από τον εκδοτικό οίκο Hydre Editions («Die Mutationen» είναι ο πρωτότυπος τίτλος στην γερμανική γλώσσα), θέλοντας να αναδείξει την μεταβολή που μπορεί να συμβεί στην αλληλουχία του γενετικού υλικού ενός οργανισμού, εν προκειμένου, να αναδείξει την μεταβολή στην αλληλουχία ενός αρχικού λογοτεχνικού κειμένου μεταποιώντας το σε ένα νέο. Όπως και να έχει πάντως ο Φράνσις Κιρπς καταθέτει με την συγκεκριμένη συλλογή μια νέα μεταβολή, μια μετάλλαξη στο γενετικό υλικό κλασικών λογοτεχνικών κειμένων, αποσπώντας με την ευρηματικότητα και την πρωτοτυπία του, το βραβείο Prix Servais και το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης EUPL (2020). Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε η συλλογή το 2022 από τις εκδόσεις Βακχικόν εντάσσοντας την στην πολύ σημαντική σειρά των εκδόσεων “EUPLbooks”, σε μετάφραση της Χριστίνας – Παναγιώτα Γραμματικοπούλου.

«Οι μεταλλάξεις, 7 ιστορίες & 1 ποίημα» έχουν εμπνευστεί από ισάριθμα πρωτόλεια λογοτεχνικά κείμενα, απογειώνοντας την λειτουργία της διακειμενικότητας και της συνομιλίας κλασικών κειμένων της λογοτεχνίας με την σύγχρονη γραφή. Κι αν ενστερνιστούμε την άποψη της Julia Kristeva -που εισήγαγε την έννοια της διακειμενικότητας στη θεωρία της λογοτεχνίας στα τέλη του ‘60- πως “Κάθε κείμενο, είναι ένα μωσαϊκό που συγκροτείται από υπομνήσεις. Κάθε κείμενο αφομοιώνει και μεταμορφώνει ένα άλλο.” κατανοούμε το μεγαλείο της γραφής του Φράνσις Κιρπς, που αφομοίωσε 7 πεζά και 1 ποίημα και τα μεταμόρφωσε σε νέα κείμενα, εξελίσσοντας τα από προηγούμενα σημειωτικά συστήματα σε νέα, που με τη σειρά τους θα αποτελέσουν και πάλι σημείο αναφοράς για άλλους, νεότερους συγγραφείς, συμβάλλοντας και υποστηρίζοντας με τον τρόπο αυτό και την εξελικτική πορεία της ίδιας της γραφής αλλά και της λογοτεχνίας συνολικά. Το επικοινωνιακό πλαίσιο του λογοτεχνικού κειμένου επηρεάζει και επηρεάζεται συνεχώς και αδιάκοπα. Και αυτό νομίζω είναι και το μεγαλείο της λογοτεχνίας. Ένας νεότερος συγγραφέας να συνομιλεί με εξέχοντα και μοναδικά κείμενα κλασικών συγγραφέων, να τα αγγίζει, να τα μεταμορφώνει και να τα επικοινωνεί στη συνέχεια στο αναγνωστικό κοινό, με την μοναδικότητα της λογοτεχνικής φωνής που διαθέτει.

Στη συλλογή ετούτη διακρίνουμε την δεξιοτεχνία του συγγραφέα να δημιουργήσει νέα λογοτεχνικά κείμενα, που είναι αποτέλεσμα της σχέσης του με τα πρωτόλεια κείμενα και την προσωπική του απολύτως υποκειμενική πρόσληψη τους. Έτσι, ο Φράνσις Κίρπς συνομιλεί διακειμενικά στο πρώτο διήγημα του «Το σαλιγκάρι στον τοίχο» με την Virginia Woolf και το κείμενο της «To σημάδι στον τοίχο», στο δεύτερο με τίτλο «Ήρθε η αρκούδα» με τον Kurt Tucholsky και το κείμενο του «Το λιοντάρι λύθηκε», στο τρίτο διήγημα «Η μετάλλαξη» με το βιβλίο «Η Mεταμόρφωση» του Franz Kafka, στο τέταρτο και εκτενέστερο διήγημα της συλλογής «Το μοντέλο» με το διήγημα του Prosper Merimee «Η Αφροδίτη της Ιλ», στο πέμπτο διήγημα «Ο τελευταίος του είδους του» με το διήγημα του Heinrich von Kleist «Ανέκδοτο από τον τελευταίο πρωσικό πόλεμο», στο έκτο διήγημα με τίτλο «Ένας σκύλος με το όνομα Κασίς» με την Marie von Ebner-Eschenbach και το έργο της «Krambambuli», και στο έβδομο και τελευταίο διήγημα της συλλογής με τίτλο «Η γιαγιά Κοκκινοσκουφίτσα» με το αντίστοιχο και πολύ γνωστό παραμύθι «Η Κοκκινοσκουφίτσα» των αδελφών Grimm. Τέλος στο ένα και μοναδικό ποίημα της συλλογής του βιβλίου με τίτλο «Επίκληση του μεγάλου Κθούλου» συνομιλεί με το αντίστοιχο ποίημα της Ingeborg Bachmann με τίτλο «Επίκληση στη Μεγάλη Άρκτο» αξιοποιώντας όμως και στοιχεία από τους φανταστικούς χαρακτήρες του HP Lovecraft. Να σημειωθεί εδώ, ότι φυσικά δεν αποτελεί προϋπόθεση κανείς να γνωρίζει ή να έχει διαβάσει τα παραπάνω κλασικά κείμενα για να απολαύσει την ανάγνωση του βιβλίου του Κιρπς, όμως σίγουρα εξιτάρει την περιέργεια μας και εξάπτει το ενδιαφέρον μας ώστε να τα αναζητήσουμε.

Και δεν είναι τυχαία τα συγκεκριμένα εμβληματικά κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας που επέλεξε ο συγγραφέας για να συνομιλήσει μαζί τους και να συγγράψει έπειτα τις ιστορίες του. Αντιθέτως επιλέχθηκαν με απόλυτη συνειδητότητα, ώστε να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης και να δώσουν στον συγγραφέα εκείνη την κινητήρια δύναμη, εκείνο το έναυσμα δηλαδή το πολυπόθητο -που αναζητούν απελπισμένα ενίοτε οι συγγραφείς-, για να δημιουργήσει τον απαραίτητο φανταστικό του κόσμο, το υπερρεαλιστικό εκείνο πλαίσιο που απαιτούσαν οι ιδέες του και για να οικοδομήσει εκείνο το λογοτεχνικό υπόβαθρο, που του επέτρεψαν να καταθέσει εν τέλει επτά πολύ πολύ ενδιαφέροντα πεζογραφήματα και ένα εξίσου εντυπωσιακό ποίημα. Και σκοπός του δεν ήταν να αστειευτεί ή να σατιρίσει τα αρχικά κείμενα, αλλά αντιθέτως θέλησε να αναδείξει άλλες πλευρές, να αποκαλύψει άλλες οπτικές γωνίες των κειμένων “[…] αποτίνοντας με αυτόν τον τρόπο φόρο τιμής στο κείμενο, όχι στην παρωδία, ακόμη κι αν υπάρχει πολύ χιούμορ και σάτιρα στο βιβλίο. […]”, όπως καταθέτει ο ίδιος στην συνέντευξη που παραχώρησε στην Αγγελική Δημοπούλου (bookpress, 20/11/2022). Και είναι ουσιαστική η παραπάνω δήλωση-διευκρίνιση του συγγραφέα θέλοντας να τονίσει την σοβαρότητα της συγγραφικής του εργασίας και την ποιότητα του λογοτεχνικού του έργου, με σκοπό να αποφευχθούν τυχόν παρερμηνείες και παρεξηγήσεις, καθώς ο ίδιος ξεκίνησε την λογοτεχνική του καριέρα γράφοντας σάτιρες και διοργανώνοντας και συμμετέχοντας σε βραδιές slam ποίησης, που βασίζονται στην σύγχρονη εκδοχή της προφορικής ποίησης και δραματοποίησης του λόγου, με πολλά στοιχεία αυτοσχεδιασμού και σάτιρας.

Τέλος, θα ήταν σημαντική παράλειψη να μην αναφερθώ εδώ στην εξαιρετική μεταφραστική ενασχόληση της μεταφράστριας με τα κείμενα του Κιρπς, καθώς έχω διαβάσει το βιβλίο και στην γερμανική γλώσσα και μπορώ να έχω μια πιο προσωπική άποψη επί του μεταφραστικού της έργου. Τα κείμενα του Κιρπς δεν είναι “εύκολα”, ας μου επιτραπεί αυτός ο χαρακτηρισμός. Πέραν απ’ όλα τα διακειμενικά στοιχεία που διατρέχουν τα διηγήματα του Κιρπς, και που απαιτούν από την μεταφράστρια όχι μόνο την ανάγνωση των κλασικών κειμένων, αλλά και την εμβάθυνση της σε αυτά, ο Λουξεμβουργιανός συγγραφέας χρησιμοποιεί στα κείμενα του γλωσσικά στοιχεία από την αργκό γλώσσα του Λουξεμβούργου και του ευρύτερου γερμανόφωνου χώρου, πλάθει νέες λέξεις και δημιουργεί νέους εκφραστικούς και λεκτικούς συσχετισμούς, γεγονός που θα δυσκόλευε οποιονδήποτε και οποιαδήποτε που θα επιχειρούσε την απόδοση τους στην ελληνική γλώσσα. Εκεί όμως φαίνεται η εμπειρία της μεταφράστριας αλλά και η εφευρετικότητα της και ο ζήλος της να αποδοθούν στην ελληνική γλώσσα με τον καλύτερο και τον πιο εμπνευσμένο τρόπο, ο γρήγορος ρυθμός της αφήγησης και η ευφράδεια λόγου που διακατέχει τον συγγραφέα, οι γλωσσικές και συντακτικές διαφορές της γλώσσας-πηγή και της γλώσσας-στόχο, καθώς και οι πραγματολογικές πληροφορίες που δεν είναι και λίγες στο συγκεκριμένο βιβλίο. Εν κατακλείδι πρόκειται για μια ακόμη ενδιαφέρουσα λογοτεχνική πρόταση των εκδόσεων Βακχικόν, που την διαπνέει συγγραφικός αέρας φρέσκος, και αποτελεί με βεβαιότητα μια απολαυστική αναγνωστική εμπειρία.

literature.gr 7.10.2023