«Γυναίκες, λεύκες, ασήμι στον ήλιο»

Σκέψεις για τη συλλογή διηγημάτων της Βίκυς Κλεφτογιάννη Λεύκες της Βίκυς Κλεφτογιάννη, εκδόσεις Κέδρος, 2022

Η Βίκυ Κλεφτογιάννη επιστρέφει μετά τις «14 ζωές στη Σαλονίκη» (εκδόσεις Κέδρος, 2015) με τη δεύτερη της συλλογή διηγημάτων, υπό τον τίτλο «Λεύκες» από τις ίδιες εκδόσεις. Η νέα της αυτή συλλογή περιλαμβάνει εικοσιτρία διηγήματα μικρής σχετικά φόρμας, με κοινή τους θεματική τις ιστορίες γυναικών που “συναντιούνται με το πιο σκληρό πρόσωπο της Ιστορίας, ζηλεύουν, ξεχνούν, φροντίζουν σπίτια, φροντίζουν ανθρώπους, κακοποιούνται, νοσταλγούν πατρίδες, αρρωσταίνουν, ευγνωμονούν, προδίδουν, ναυπηγούν όνειρα, προδίδονται, αντιδρούν, σαγηνεύουν, συμφιλιώνονται με τη μοναξιά, παλεύουν, χλευάζονται, ταξιδεύουν, πληγώνονται απ’ τον φθόνο, δημιουργούν, αντέχουν, αγαπούν, αγαπιούνται” όπως αναγράφεται χαρακτηριστικά στο οπισθόφυλλο.

Και φτάνοντας στο τελευταίο διήγημα της συλλογής με τίτλο «Λεύκες», αντιλαμβάνεται κανείς γιατί η Κλεφτογιάννη επέλεξε να τιτλοφορήσει το νέο της βιβλίο τιμώντας αυτό το συγκεκριμένο δέντρο. Περιγράφοντας στο εν λόγω διήγημα τις λεύκες στον κάμπο της Κωπαΐδας, η συγγραφέας επιχειρεί την παρομοίωση των δέντρων με τις γυναίκες, με έναν έμμεσο και ελκυστικά μεταφορικό τρόπο και με μεγάλη λεκτική πυκνότητα, όπου οδηγεί τον αναγνώστη | την αναγνώστρια της, να εντοπίσει τα κοινά, αλλά και τα αλληγορικά σημεία που συνδέουν τα δέντρα με τις γυναίκες. Παραλληλίζει τη γυναίκα με το συμπαθές αυτό φυλλοβόλο δέντρο, που αναπτύσσεται άλλοτε κατά μόνας και άλλοτε σε δεντροστοιχίες, με τον αξιοζήλευτο ευθυτενή, λευκό κορμό του να εκτείνεται προς τον ουρανό, τον τόσο ευλύγιστο κορμό που λικνίζεται στις πνοές των ανέμων, με το πυκνό του φύλλωμα που ασημίζει στο φως των ηλιαχτίδων και που ομορφαίνει με την παρουσία του κάθε σημείο του ορίζοντα, που ευδοκιμεί σε ηλιόλουστες θέσεις και σε γόνιμα και πολύ υγρά εδάφη, ανθεκτικό στις κακουχίες του περιβάλλοντος, που αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες και στους δυνατούς ανέμους, -ίσως επειδή ακριβώς αναπτύσσει ένα ρίζωμα που εκτείνεται προς πάσα κατεύθυνση, ανασηκώνοντας κάθε εμπόδιο που συναντά κατά την επέκταση του, απολύοντας μυριάδες νέους υπέργειους και υπόγειους βλαστούς και παραφυάδες.

Έτσι και η Βίκυ Κλεφτογιάννη υπογράφει διηγήματα με μυριάδες υπέργειες προεκτάσεις και υπόγειους συσχετισμούς. Δεν πρόκειται απλά για διηγήσεις με κεντρικό χαρακτήρα κάποια γυναίκα, αλλά για διηγήσεις που με λογοτεχνικά έντεχνο τρόπο και την εξαιρετική χρήση της ελληνικής γλώσσας, στοχεύει στην ανάδειξη του ρόλου της γυναίκας μέσα σε δύσκολες στιγμές της πρόσφατης Ιστορίας αλλά και της σύγχρονης εποχής. Με εξαιρετική αφηγηματική δεινότητα και τεχνική αρτιότητα, η συγγραφέας μάς ζωντανεύει τις ιστορίες που πραγματεύονται την εξολόθρευση του εβραϊκού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης, την απώλεια ανθρώπων και μνήμης, την αυτοδικία απέναντι στον βίαιο σύζυγο, τη δυσκολία αποδοχής από τους οικείους της τρανσεξουαλικότητας, της διαφορετικότητας, την απόρριψη, τους φόβοι και τις φοβίες, την καταπιεσμένη ερωτική διάθεση, τον παράνομο έρωτα, την προδοσία, τη μοναξιά, την παράνομη μετανάστευση, τον παραλογισμό της ξενιτιάς, τη σωματική και ψυχική υπέρβαση, τη ζήλεια, τα στερεότυπα της διαπαιδαγώγησης των κοριτσιών και τόσα άλλα. Και όπως εναλλάσσονται τα συναισθήματα μας κατά την ανάγνωση των κειμένων, έτσι εναλλάσσονται και οι τόποι των αφηγήσεων της Κλεφτογιάννη. Άλλοτε μας μεταφέρει σε απομονωμένα νησιά, άλλοτε σε πολύβουες πόλεις, σε ήσυχες γειτονιές, ερημωμένα χωριά, ανήλιαγα και κρύα δωμάτια, καρνάγια και ακροθαλασσιές, και άλλοτε μας οδηγεί στους σκοτεινούς λαβυρίνθους της ψυχής, όπου τα όνειρα, οι ψευδαισθήσεις και η πραγματικότητα ακολουθούν τα δικά τους μοναχικά μονοπάτια αναδεικνύοντας περίτεχνα την γυναικεία ψυχή τόσο με τις φωτεινές όσο και με τις σκοτεινές της πτυχές. Και πραγματικά δεν θα μπορούσε να είναι πιο ουσιαστική και ακέραιη η δήλωση της συγγραφέας στο πρώτο της διήγημα με τίτλο «Πλατεία Ελευθερίας», πως δηλαδή “Οι τόποι κρατούν ζωντανούς τους ίσκιους των ανθρώπων” (σ. 10), καθώς αυτή η πρόταση της έρχεται να κουμπώσει με το απόσπασμα που επέλεξε για να μας υποδεχτεί και να μας καλωσορίσει στη συλλογή της, ένα απόσπασμα από την «Αιολική Γη» του Ηλία Βενέζη που λέει «Σιγά-σιγά η θύελλα έξω κόπαζε, έσβηνε ο άνεμος, δε βογκούσαν τα δέντρα. Η ησυχία πέρασε μέσα απ’ τις πόρτες, μέσα από τους τοίχους, ήρθε και στάθηκε. Και απ’ την ησυχία αυτή σκιές βγήκανε κι άρχισαν να σαλεύουν στο μισοσκότεινο χώρο. Γυναίκες ήταν.»

Η Βίκυ Κλεφτογιάννη μέσα από τις διηγήσεις της -έντεχνα πολύ- μας εισαγάγει στις ψυχικές καταστάσεις των πρωταγωνιστριών της, μας δείχνει τον δρόμο, μας προτρέπει ακολουθώντας τις διηγήσεις της να πιάσουμε το νήμα, να εντοπίσουμε εκείνες τις λεπτομέρειες στα ανοίγματα, να θαυμάσουμε την κορμοστασιά, να χαϊδέψουμε τις πληγές, να ακολουθήσουμε τις ρίζες, να θαυμάσουμε το ύψος και την ομορφιά της κόμης, να χαρούμε το λαμπύρισμα στον ήλιο, να αφουγκραστούμε το θρόισμα στον αγέρα, να αγαπήσουμε την φύση, να υποκλιθούμε στο μεγαλείο. Της λεύκας ή της γυναίκας; στην κρίση μας είναι να αποφασίσουμε.

(literature.gr 27.1.2023)