«Ένα ατέρμον ταντάλιο μαρτύριο»

Ο Κωνσταντίνος Λίχνος μάς καταθέτει στην συλλογή διηγημάτων του με τίτλο «Αδιέξοδοι καιροί» (εκδόσεις Γράφημα, 2022), μια αξιοσημείωτη μαρτυρία για τον άνθρωπο. Για τον άνθρωπο και για τις αρχέγονες αγωνίες του για την ζωή και τον θάνατο, για τον εγκλωβισμό στα προστάγματα της ηθικής, όπως καθορίζονται εθιμοτυπικά από οικογένεια και κοινωνία, για τον απεγκλωβισμό από τις καταπιέσεις και τους συναισθηματικούς εκβιασμούς που επιβάλλει η απόσταση και οι διαφορές των γενεών, για τους [ανα]στοχασμούς του ανθρώπου για ζητήματα που αφορούν στην πατρίδα και την ιστορία της, στην πολιτική και τους πολιτικούς, στο κράτος και τους καρεκλοκένταυρους που αποφασίζουν ερήμην του απλού λαού, για τον ατέρμον αγώνα του ανθρώπου για την καθημερινή του επιβίωση -σωματική και ψυχική-, για αυτό τέλος πάντων “το κυνήγι των απαραίτητων” που “έχει μετατραπεί σήμερα σ’ ένα ατέρμον ταντάλιο μαρτύριο” (σελ. 126).

Ναι, αδιέξοδοι οι καιροί, αδιέξοδες οι διαδρομές της ζωής, σε αδιέξοδα οδηγούν τις σκέψεις, όταν η βιωτή είναι μια συνεχή πάλη, μια συνεχή αναμέτρηση με δυνάμεις έξω και πάνω από τον καθημερινό τον άνθρωπο, όταν η συνεχής αδικία εις βάρους του βιοπαλαιστή δεν μπορεί αντισταθμιστεί, καθώς λείπουν οι πόροι, αδιέξοδοι είναι οι καιροί όταν κοντράρονται όνειρα και ελπίδες της νεότητας με τις δυσκολίες και τις δυσλειτουργίες της πραγματικότητας. Και ο Κωνσταντίνος Λίχνος με ευφράδεια λόγου και αξιοζήλευτο γλωσσικό πλούτο, πλάθει εξίσου εντυπωσιακά όλες τις εικόνες των διηγημάτων του· είτε διαδραματίζονται στην πόλη είτε στην επαρχία, είτε μας οδηγεί ο συγγραφέας σε καπηλειά του προηγούμενου αιώνα είτε σε μια στάση λεωφορείου κοντά στην Πλατεία Μαβίλη του σήμερα.

Ο συγγραφέας υφαίνει τους ήρωες του με μεγάλη μαεστρία και τους προσδίδει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που συναντά κανείς σε κλασικούς συγγραφείς του 19ου αιώνα, όπως για παράδειγμα στους χαρακτήρες του Ντοστογιέφσκι ή του Παπαδιαμάντη, όπου πάθη και φιλοδοξίες εμπλέκονται και περιπλέκονται με την ματαιότητα και την μικρότητα του ανθρώπου, αναδεικνύοντας την παθογένεια της κοινωνίας και εντέλει την αδυναμία του ανθρώπου να αντιπαλέψει ψυχή και σώματι τα κακώς κείμενα και να αποτάξει τα δεσμά των παραδόσεων, των στερεοτύπων και το επίπλαστο και εκβιαστικό αίσθημα της ενοχής και των τύψεων, που η κοινωνία και η ηθική αυτής, επιβάλλει. Κάλλιστα αυτή η πολύπλοκη και πολυδιάστατη μυθοπλαστική ικανότητα του Λίχνου θα μπορούσε να βρει αντίκρισμα στην θεωρία του Ρώσου κριτικού Μιχαήλ Μπαχτίν γνωστή ως «πολυφωνική», όπου οι χαρακτήρες «ξεφεύγουν από την τυπική μονολογική διάσταση των συνηθισμένων μυθοπλαστικών χαρακτήρων, ξεγλιστρούν από το όποιο συγγραφικό σχέδιο, δείχνουν να αποκτούν μια δική τους ελευθερία και αδυνατούν να καταπνίξουν τις εσωτερικές αντιφάσεις με τις οποίες τους έχει εμπλουτίσει ο δημιουργός τους.» Έτσι και “τα πρόσωπα” του Κωνσταντίνου Λίχνου, σύμφωνα με τον Αντώνη Χαριστό, που υπογράφει την φιλολογική επιμέλεια και την εμπεριστατωμένη Εισαγωγή του βιβλίου “εμφανίζονται σε πολυδιάστατη μονομέρεια.” Και εξηγεί ο κύριος Χαριστός, ότι η ανάγνωση των έργων του συγγραφέα είναι διττή “Από τη μία πλευρά, ενεργοποιεί το πλέγμα χωροχρονικών εκτάσεων προκειμένου, μέσα από την άρνηση του στιγμιαίου συμβάντος, να μεταβεί στη νέα οπτική θέασης του σκοπού, που το ίδιο αυτό υποκείμενο καλείται να υπηρετήσει. Από την άλλη πλευρά, έχοντας υποσκελίσει τους περιορισμούς τους οποίους θέτει υπό συνθήκες αφομοίωσης ο χρόνος και ο χώρος, ο δημιουργός κατασκευάζει πρόσωπα και περιστατικά εξερευνώντας την αιτιακή σχέση ανάμεσα στην επιθυμία, την αναγκαιότητα και το αποτέλεσμα της εξωτερικής πραγματικότητας.” (Εισαγωγή, σελ.12)

Ο Κωνσταντίνος Λίχνος συνθέτει διαλόγους που ρέουν και τοποθετεί στο στόμα των ηρώων του, προβληματισμούς που ταλανίζουν την σκέψη του ανθρώπου, τους βάζει και εκφράζουν απόψεις για ζητήματα ήθους και ηθικής, κοινωνίας και πολιτείας, και κατορθώνει, με τις θέσεις και τις αντιθέσεις τους, να κινητοποιήσει και τον αναγνώστη του | την αναγνώστρια του, να προβεί στην διαδικασία της πολυπόθητης σύνθεσης, πράγμα όχι εύκολο θαρρώ. Με άλλα λόγια τα διηγήματα του Λίχνου δεν διαβάζονται για τέρψη μόνο, αλλά διαβάζονται κυρίως για να επιτευχθεί αυτή η σύνθεση της εγελιανής διαλεκτικής. Καθένα από τα δεκαπέντε διηγήματα, που απαρτίζουν τούτη την συλλογή, αποτελεί έναυσμα και αφορμή για σκέψη, πράγμα που επιδιώκει ο Λίχνος και που -κατά την άποψη μου- το καταφέρνει απερίσπαστα.

Ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Λίχνος, υπογράφοντας το αντίτυπο, μού έγραψε “Για μια Λογοτεχνία που ανοίγει δρόμους, ακόμη, και σε καιρούς αδιέξοδους”, και πραγματικά δεν θα μπορούσα να σκεφτώ καλύτερη ή/και πιο κατάλληλη αφιέρωση, που εν συντομία, σε μια και μόνο πρόταση, να συμπυκνώνει όλο το νόημα και όλο τον σκοπό της Λογοτεχνίας. Και με βεβαιότητα η συλλογή διηγημάτων του Λίχνου «Αδιέξοδοι καιροί» εκπληρώνει και με το παραπάνω την ευχή και ανοίγει διάπλατα διαύλους επικοινωνίας.

fractal (11.7.2023)