[Οι άνθρωποι του θεσσαλικού κάμπου]

Η συλλογή διηγημάτων του Γιάννη Πολύζου «Οι σκλάβοι του κάμπου» που εκδόθηκε υπό την αιγίδα του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδας από τις νεοσύστατες εκδόσεις Υψικάμινος, αποτελεί μια σημαντική συμβολή στην λογοτεχνική απεικόνιση του αγροτικού ζητήματος στην Ελλάδα του 20ου αιώνα, αναδεικνύοντας τις δυσκολίες και τις κοινωνικές αδικίες που αντιμετώπισαν οι κολίγοι και οι αγρότες στη Θεσσαλία. Χρησιμοποιώντας ο συγγραφέας την τεχνοτροπία του δομημένου ρεαλισμού, που βασίζεται στην επιστημονική μελέτη κι έρευνα, κατορθώνει να “αναπαράγει τον χώρο και τον χρόνο, τα πρόσωπα και τα περιστατικά καθημερινής βίας και αποκτήνωσης” (από το οπισθόφυλλο) προσφέροντας έναν ιστορικά ακριβή και συναισθηματικά φορτισμένο καμβά της ζωής των απόκληρων της γης, των κολίγων.

Μέσα από την ρεαλιστική του αφήγηση, ο Πολύζος κατορθώνει να αναπαράγει τις εικόνες της σκληρής πραγματικότητας των ανθρώπων του θεσσαλικού κάμπου, δίνοντας έμφαση στις σωματικές και ψυχικές κακουχίες, στις συναισθηματικές εντάσεις, στην φτώχεια και τις υλικές στερήσεις, όπου υπό την καταπίεση και την εκμετάλλευση των τσιφλικάδων της Θεσσαλίας, κυριαρχούσαν οι ταξικές ανισότητες, η κοινωνική αδικία και ο εκμηδενισμός της ανθρώπινης ελευθερίας και αξιοπρέπειας, στοιχεία που οδήγησαν τον αγροτικό πληθυσμό να εξεγερθεί, με αποκορύφωμα την εξέγερση στο Κιλελέρ το 1910. Η περιγραφή της αγροτικής ζωής στον κάμπο της Θεσσαλίας παρουσιάζεται με την σκληρότητα που υποδεικνύουν οι ιστορικές μελέτες και τα τεκμήρια της εποχής, όπως για παράδειγμα διαπιστώνεται και από τον πίνακα ζωγραφικής του Julien Dupré που κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου, εξώφυλλο που σχεδίασε ο Γρηγόρης Τρύφου. Ο ρεαλισμός που χαρακτηρίζει το βιβλίο του Πολύζου δεν είναι μόνο θεματικός, είναι και γλωσσικός. Με γλώσσα λιτή αλλά άκρως περιγραφική, εστιάζει σε αφηγηματικές λεπτομέρειες που επιτρέπουν στον αναγνώστη | στην αναγνώστρια να βυθιστεί στο περιβάλλον της θεσσαλικής υπαίθρου, στην καθημερινότητα των κολίγων, στα συγκρουσιακά συναισθήματα που προκαλεί η αναγνώριση του άδικου και η αίσθηση της αδυναμίας να αντιδράσει ο άνθρωπος και να διεκδικήσει την αποκατάσταση της αδικίας.

Ο Γιάννης Πολύζος, συγγραφέας που έλκει την καταγωγή του από την Θεσσαλία, αποτίνει φόρο τιμής στους προγόνους του τόπου καταγωγής του. Ο συγγραφέας θέλησε να δώσει φωνή στους ανθρώπους της Θεσσαλίας, που τότε, στην μετεπαναστατική εποχή, και ενώ απελευθερώθηκαν από τον οθωμανικό ζυγό, έγιναν υπόδουλοι άλλων αφεντάδων, που αποδείχτηκαν πιο σκληροί και εκμεταλλευτές ακόμη και από τους Τούρκους αγάδες. Ο συγγραφέας θέλησε να δώσει φωνή στους ανθρώπους που πέρα από την σκληρή δουλειά και τον καθημερινό μόχθο για την επιβίωση δεν είχαν καμία προοπτική στο μέλλον. Θέλησε να αναπαράγει με ρεαλιστικότητα τις λεπτομέρειες της κοινωνικής έντασης που οδήγησαν στην εξέγερση, καθώς και τις μακροχρόνιες προσπάθειες των αγροτών να αποκτήσουν γη και ιδιοκτησιακά δικαιώματα, να αποκτήσουν την ελευθερία του λόγου, της δημιουργίας αλλά και της αυτοδιάθεσης του σώματος τους και την διαχείριση των δυνάμεων τους, πράγμα που τελικά καταφέρνει ο συγγραφέας, μεταδίδοντας την συναισθηματική ένταση των γεγονότων, του ιστορικού χώρου και του ιστορικού τόπου της Θεσσαλίας, τοποθετώντας την αφήγηση του σε ένα ευρύτερο ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο.

Η συλλογή διηγημάτων του Πολύζου είναι ένα έργο πολιτικό. Ο συγγραφέας καταγγέλλει την κοινωνική αδικία και τις ταξικές ανισότητες που επικρατούσαν αρχές του 20ου αιώνα στην Θεσσαλία, αλλά καταγγέλλει και το πολιτικό σύστημα που συντηρούσε αυτές τις ανισότητες. Και οι κοινωνικές ανισότητες, η εργασιακή εκμετάλλευση και η φίμωση της διαμαρτυρίας οδηγούν νομοτελειακά σε εξεγέρσεις και επαναστάσεις. Ο εντοπισμός και η ανάλυση των αιτιών που οδήγησαν στην εξέγερση του Κιλελέρ, θα έπρεπε να λειτουργήσει ως ένας φανός και μέσα στο σημερινό εργασιακό σκοτάδι. Μπορεί να έχει περάσει ένας αιώνας από τα γεγονότα που διαδραματίζονται στο βιβλίο του Πολύζου, μα η ιστορία του τόπου και του ανθρώπου, δυστυχώς δεν λειτουργεί ως παράδειγμα. Έναν αιώνα μετά το αγροτικό ζήτημα της Ελλάδας, αν και έχουν γίνει βήματα εξισορρόπησης των εργασιακών ανισοτήτων και των αδικιών με την θέσπιση εργασιακών νόμων για διασφάλιση των μισθών και των ασφαλιστικών δικαιωμάτων και της προστασίας της ιδιοκτησίας, εξακολουθούν οι λίγοι να εκμεταλλεύονται τους πολλούς. Οι λίγοι συσσωρεύουν τον πλούτο της γης και οι πολλοί παλεύουν για την καθημερινή τους επιβίωση. Και εδώ είναι που εντοπίζω ένα αισιόδοξο πολιτικό μήνυμα στο βιβλίο του Γιάννη Πολύζου: την διαχρονική σημασία του αγώνα των ανθρώπων για τα δικαιώματα τους που ήταν, είναι και θα είναι στο επίκεντρο της ανθρώπινης ύπαρξης.

(fractal.gr 29.10.2024)