[Την ποίηση την απολαμβάνεις με τις αισθήσεις σου]

Οδοιπόρος της ποίησης, πολιτικά ανήσυχη αφήνει το λογοτεχνικό στίγμα της πάνω στους στίχους, συνενώνει γερμανική και ελληνική ποίηση μέσω των μεταφράσεών της, εμπνέεται αλλά και διαβάζει, προκαλεί και προσκαλεί τον αναγνώστη να την ακολουθήσει στη λογοτεχνική της διαδρομή, στο μεγάλο της ζητούμενο που είναι το αισθητικό αποτέλεσμα. Αυτό που προκύπτει μέσα από τα βιβλία της. Η Κατερίνα Λιάτζουρα έχει κατασταλάξει ποιητικά και αναζητά τη συναισθηματική της ηρεμία χωρίς περιττά λόγια και επικοινωνιακές φιοριτούρες κρατώντας πάντα ένα μολύβι μέσα στην τσέπη..

Ερ: Θα καλωσορίσω για άλλη μια φορά έναν άνθρωπο που εκφράζεται μέσα από την ποίηση. Καλώς όρισες Κατερίνα στην Ανήσυχη Πένα με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου σου “Λευκοί Νάνοι” που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2022 από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Κι εγώ σε ευχαριστώ Κατερίνα για την πρόσκληση. Χαίρομαι που θα συνομιλήσω με έναν άνθρωπο που αγαπά πραγματικά τη λογοτεχνία και που επαγρυπνεί και την υπηρετεί άοκνα.

Ερ: Ποίηση και μεταφράσεις: Υπάρχει κάποια χρυσή τομή που τα ενώνει;

Τουλάχιστον κατά τη δική μου ενασχόληση η ποίηση και οι μεταφράσεις μου αλληλοεπηρεάζονται. Δεν ξέρω αν μπορώ να μιλήσω για χρυσή τομή, πάντως είναι σημαντική η υπόθεση να μπορείς να διαβάζεις ποίηση και γενικά λογοτεχνία στην γλώσσα του πρωτοτύπου. Η Γερμανία και οι γερμανόφωνες χώρες έχουν να επιδείξουν σημαντικές και εξέχουσες σύγχρονες ποιητικές φωνές και η ενασχόλησή μου μαζί τους κατά τη μεταφραστική διαδικασία μου δίνει ιδέες και με εμπνέει και σε δικά μου ποιήματα.

Ερ: Έμπνευση. Με βάση την εμπειρία σου θεωρείς ότι είναι το πρώτο βήμα προς την ποιητική δημιουργία;

Φυσικά! Χωρίς έμπνευση πως να πορευτείς στα μονοπάτια της καλλιτεχνικής δημιουργίας; Ωστόσο θα προσθέσω εδώ και την ανάγνωση. Η έμπνευση και η ανάγνωση είναι δύο στοιχεία που συνυπάρχουν, που συμπορεύονται· και όχι μόνο στο πρώτο βήμα της ποιητικής δημιουργίας αλλά και στη συνέχειά της.

Ερ: Σε ποιο βαθμό μετράει για σένα η επικαιρότητα, η κοινωνική αδικία, η φτώχια στον πλανήτη, η περιβαλλοντική απληστία; Είναι κριτήρια έμπνευσης;

Είμαι πολιτικό ον, με ενδιαφέρουν τα κοινά, με ενδιαφέρει το περιβάλλον που με φιλοξενεί -κοινωνικό και φυσικό-, με ενδιαφέρει η σχέση μου με τους άλλους ανθρώπους. Παρακολουθώ την επικαιρότητα και με συγκλονίζει η αδικία και οι διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα, από ήπειρο σε ήπειρο, από ημισφαίριο σε ημισφαίριο. Λες και δεν είμαστε όλοι οι άνθρωποι ίσοι, λες και η ζωή κάποιων ανθρώπων αξίζει παραπάνω έναντι άλλων, επειδή έτυχε οι πρώτοι να γεννηθούν χωροχρονικά σε συνθήκες που ευνοούν περισσότερο την ζωή. Με θλίβει αλλά και με εξοργίζει ταυτόχρονα που κάποιοι προύχοντες αποφασίζουν για το μέλλον και την τύχη κάποιων άλλων. Και την θλίψη μου και την οργή μου πολλές φορές τις μετουσιώνω σε ποιητική φωνή.

Ερ: Είναι μακρινή η απόσταση από τον συγγραφέα μέχρι τον αναγνώστη; Πολλοί λένε ότι δεν μπορούν να κατανοήσουν την ποίηση, πχ. λόγω των συμβολισμών της.

Η απόσταση από τον συγγραφέα στον αναγνώστη δεν είναι καθόλου μακρινή. Ίσα ίσα που στην εποχή μας, που έχουν εκμηδενιστεί οι αποστάσεις μέσω του ίντερνετ, ο αναγνώστης μπορεί να ακολουθήσει τον συγγραφέα στην λογοτεχνική του διαδρομή. Να διαβάσει για τον άνθρωπο-συγγραφέα, να ενημερωθεί μέσω συνεντεύξεων για τις απόψεις του, να διαβάσει κριτικές για το λογοτεχνικό του έργο, και ακόμη ακόμη να τον παρακολουθήσει δια ζώσης ή/και εξ αποστάσεως σε εκδηλώσεις, βιβλιοπαρουσιάσεις κτλ. Θέλω να πω, ότι όποιος αναγνώστης ενδιαφέρεται να “δει” πίσω από τους συμβολισμούς της ποίησης, μπορεί να γνωρίσει τον άνθρωπο που έχει γράψει την ποίηση. Και ακόμη να τον ρωτήσει για την ποίησή του. Αλλά, κατά την άποψή μου, την ποίηση την απολαμβάνεις με τις αισθήσεις σου και όχι με την λογική σου. Όπως με έναν πίνακα ζωγραφικής ή μια καλλιτεχνική φωτογραφία. Δεν χρειάζεται να ξέρεις ποιες ήταν οι προθέσεις του καλλιτέχνη, απολαμβάνεις το αισθητικό αποτέλεσμα. Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω πιότερο πάντως με την άποψη του Paul Valery «Αν ένα πουλί μπορούσε να πει με ακρίβεια τί τραγουδάει, γιατί τραγουδάει, και τί είναι αυτό που το κάνει να τραγουδάει, δεν θα τραγούδαγε». Ας μείνουμε λοιπόν στην απόλαυση του τραγουδιού του πουλιού.

Ερ: “Είναι οι Λέξεις αιχμηρές σαν πρόκες;”

Όχι πάντα. Κάποιες φορές μπορεί να είναι λείες σαν τα βότσαλα στην κοίτη του ποταμού. Άλλοτε, μαλακές και ευαίσθητες σαν τα πέταλα ενός ρόδου ή διάφανες σαν τα σύννεφα του ουρανού. Και μερικές φορές μπορεί να είναι και αιχμηρές σαν πρόκες. Πάντως τον τίτλο αυτόν «Λέξεις αιχμηρές σαν πρόκες» που έδωσα στην δίγλωσση ανθολογία με ποιήματα 25 Ελλήνων ποιητών και Ελληνίδων ποιητριών που μετέφρασα στην γερμανική γλώσσα και που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ρώμη, τον εμπνεύστηκα από τον στίχο του Μανόλη Αναγνωστάκη από την «Ποιητική» του, όπου γράφει πως οι λέξεις σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται. Τα ποιήματα που ανθολόγησα εκεί, νομίζω είναι όλα τους πολύ αιχμηρά.

Ερ: Διαβάζω ένα μικρό απόσπασμα από τους Λευκούς Νάνους: «και να! που ήρθε η ώρα ήρθε η ώρα που νεκρώθηκα που δεν έχω μήτε χέρια μήτε πόδια μήτε μάτια μήτε αυτιά η ψυχή σιγεί να αφουγκραστεί τους αντιλάλους των κραυγών τους πύρινους ψιθύρους το θρόισμα της φυλλωσιάς που απέμεινε να αποτελειώσει» και διακρίνω μια διάθεση αποδόμησης της ύλης, του σώματος και μια έμφαση σ΄ αυτό που λέμε “ψυχή” και είναι κάτι απροσδιόριστο. Τι ακριβώς θέλει να πει ο ποιητής;

Το συγκεκριμένο απόσπασμα το έγραψα μετά την καταστροφική πυρκαγιά στο Μάτι Αττικής το 2018, που κόστισε την ζωή σε πάρα πολλούς συνανθρώπους μας. Παρακολουθούσα τις τότε ζωντανές ανταποκρίσεις και ασυναίσθητα φανταζόμουν πως και τι θα νιώθανε αυτοί οι άνθρωποι που εγκλωβίστηκαν μέσα στις πύρινες γλώσσες. Έχεις δίκιο πάντως, έτσι όπως το θέτεις Κατερίνα. Γράφω για την απόλυτη αποδόμηση της ύλης αλλά και της ψυχής.

Ερ: Παρακολουθώ τα βιβλία σου και αναγνωρίζω σ΄ αυτά τίτλους που μου θέτουν ερωτηματικά, όπως το προηγούμενο βιβλίο σου “Η κρεμμυδαποθήκη”. Πιστεύεις ότι έχει δύναμη ο τίτλος ενός βιβλίου για να προσελκύσει το ενδιαφέρον ενός αναγνώστη;

Ο τίτλος και το εξώφυλλο -σε μένα τουλάχιστον- παίζουν πρωταρχικό ρόλο. Όταν βρίσκομαι μπροστά σε μια βιτρίνα βιβλιοπωλείου ή σε έναν εκθεσιακό πάγκο, και κοιτάζω τα βιβλία, το βλέμμα μου θα σκαλώσει πρωτίστως σε ό,τι απεικονίζεται στο εξώφυλλο και έπειτα στον τίτλο του. Κι αν μου έχει κινήσει το ενδιαφέρον ο συνδυασμός εικόνας και τίτλου, θα γυρίσω το βιβλίο, για να διαβάσω στο οπισθόφυλλο και κάτι σχετικό με το περιεχόμενο. Αλλά ναι, νομίζω ότι αν θέλεις να είναι ελκυστικό ένα βιβλίο, θα πρέπει να κινήσει την περιέργεια του αναγνώστη. Οπότε, με αυτό το σκεπτικό, δίνω μεγάλη προσοχή στον τίτλο των βιβλίων μου και στην εμφάνισή τους.

Ερ: Ως γνωστόν, η ποίηση και γενικά η λογοτεχνία δεν έχουν τέλος, μόνο αρχή. πώς λοιπόν εμπνεύστηκες τους πρώτους σου στίχους; Ποια εποχή, σε ποιο μέρος, πως ξεκίνησε το πρώτο κλικ;

Όποτε βρίσκομαι σε συναισθηματική ένταση, διοχετεύω την έντασή μου αυτή σε γραφή. Ας πούμε ότι είναι μια διαδικασία που με ηρεμεί. Δεν έχει σημασία τι γράφω. Και συνήθως είναι σκόρπιες προτάσεις ή και μεμονωμένες λέξεις. Απλά η επαφή μου με μολύβι και χαρτί με βοηθά να διασφαλίσω την πολυπόθητη συναισθηματική ηρεμία. Αυτή την διαδικασία την έχω ξεκινήσει στα εφηβικά μου χρόνια, στον Βόλο, τότε που η ψυχή ήταν πολύ ταραγμένη, ανήσυχη και προβληματισμένη.

Ερ: Σε μια φράση ή σε μια λέξη η ποίηση για σένα..

Θα χρησιμοποιήσω την φράση του Edgar Allan Poe πως «Η ποίηση είναι σκέψεις που αναπνέουν και λέξεις που καίνε».

(Ανήσυχη πένα 26.4.2023)